BABAESKİ SAVAŞI 896
Mimar Mucit ÖZTABAK


Bulgar pazarının yer değişikliği
Basilcios I.'un aksine, Leon VI. vazıh bir dış politika programına sahip değildi. Bunun dışında Leon'un devri, sadece Araplarla mücadele etmekte yetinmenin artık mümkün olmaması sebebiyle, babasının zamanına nazaran imparatorluk bakımından çok daha az müsaitti. Bizans- Bulgar ilişkilerinde, uzun bir barış devresinden sonra, değişiklik vukua geldi. İlk hristiyan Bulgar hükümdarı Boris- Mikhail tahtını terk ettikten (889) ve onun büyük oğlu Vladimir putperest bir reaksiyon hareketine kurban gittikten (893) sonra Bulgaristan'da iktidarı Boris'in küçük oğlu Symeon (893-927), ortaçağ Bulgar devletinin en büyük hükümdarı, ele aldı. Onun tahta çıkışından hemen sonra Bulgar devleti ile Bizans arasında, dikkate değer bir şekilde ticari politika temeline dayanan bir münazaa zuhur etti. Bulgarlarla yapılacak ticaret hakkı iki Bizanslı tacire tevcih olundu. Bu tacirler Stylianos Zautzes'in muvafakati ile İstanbul’daki Bulgar pazarının Selanik'e naklederek gümrük vergisini de hissedilir derecede yükselttiler. Bununla Bulgar çıkarları zedelenmiş görüyordu. Bulgarların itirazı etkisiz kalınca Symeon Bizans arazisine girerek imparatorluk ordusunu mağlup etti (894) Balkanlardaki askeri kuvveti az olan Bizans bu tehlikeyi diplomatik bir oyunla karşılamaya çalıştı: 0 sıralarda Dnyeper ile Tuna’a nehirleri arasındaki arazide bulunan Macarları yardıma çağırdı.
Bulgar pazarını Konstantinopolis'ten Selanik'e taşıması kararıyla Bulgar tüccarlarının giderleri büyük ölçüde artması nedeniyle, Bulgar İmparatorluğu ile Bizans İmparatorluğu arasında çıkan mücadeledir. 894 yılında VI. Leon'un (886-912 arası hükümdar) önde gelen bakanı ve basileopator Stylianos Zaoutzes, imparatoru Bulgar pazarını Konstantinopolis'ten Selanik'e taşımaya ikna etti. Bu taşınma, yalnızca özel çıkarları değil fakat aynı zamanda Bulgaristan'ın uluslararası ticari önemini ve 716 Antlaşması ile düzenlenmiş Bizans-Bulgaristan ticareti ilkesini ve En çok gözetilen ulus kaydı üzerine sonraki anlaşmaları da etkiledi. Bulgar tacirlerin Konstantinopolis'te yaşamalarına izni veriliyor, kendi kolonilerinde ikamet ediyorlar ve uygun vergiler ödüyorlardı. Şehir, Avrupa ve Asya'nın her yerinden gelen ticaret yollarının önemli bir varış noktasıydı ve Bulgar pazarının Selanik'e taşınması, Bulgar tacirlerin doğudaki mallara doğrudan erişimlerinin kesilmesi ve yeni koşullar altında onların Stylianos Zaoutzes'ın yakın ortakları olan komisyoncular aracılığıyla bu malları satın almak zorunda kalmaları anlamına geliyordu. Selanik'te Bulgarlar, Zaoutzes'in dostlarını zenginleştiren mallarını satmak için daha yüksek vergiler ödemeye zorlandılar.
Bizans vak'anüvis Oi meta Theofanin çatışmanın nedenlerini şöyle anlatır: “Savaşın nedeni şuydu basileopator Stylianos Zaoutzes'un Mousikos adlı hadım bir kölesi vardı. Hellas kökenli Staurakios ve Cosmas'la arkadaşlığı vardı, tacirler kâr ve hırs için açgözlü davranıyorlardı. Kendilerini zenginleştirme arzularıyla ve Mousikos'un arabuluculuğuyla Bulgar pazarını başkentten [Konstantinopolis] Selanik'e taşıdılar ve Bulgarlara daha ağır gümrük vergileri yüklediler. Bulgarlar Simeon'u bu meseleyle taşıdıklarında, O da imparator Leon'a bilgi verdi. Zaoutzes'e tercih ettiği için, hiçbirini önemsemedi. Simeon çileden çıktı ve silahlarını Romalılara karşı kaldırdı.—Oi meta Theofanin'in Chronographia'sı “Konstantinopolis'taki tüccarların devrilmesi, Bulgar ekonomik çıkarları için ağır bir darbe oldu. Tüccarlar, I. Simeon'a şikâyet ederken, konuyu VI. Leon'a taşıdı, ancak başvuru cevapsız kaldı. Bizans'ın vak'anüvislerine göre, savaş ilan etmek ve Bizans tahtını ele geçirme planlarını uygulamak için bahane arayan Simeon, saldırarak, bazen Avrupa'daki ilk ticaret savaşı olarak adlandırılan (uygunsuz bir şekilde) olayı başlattı. Bununla birlikte, Vasil Zlatarski ve John Fine gibi birçok tarihçi, iddiaların olası olmadığını düşünerek, Simeon'un hükümdarlığının başında gücünü pekiştirmeye ihtiyaç duyduğu ve imparatorluk hırslarının henüz billurlaşmadığını, bu nedenle askeri müdahalenin Bulgar ticari çıkarlarını savunmak için savunma amaçlı bir eylem olduğunu savunurlar.



Bulgarophygon Savaşı
894 yılında savaşın ilk evrelerinde Bizans ordusunda yenilginin ardından VI. Leon, Bulgaristan'ın kuzeydoğusundaki bozkırlarda yaşayan Macarlardan yardım istedi. 895 yılında, Bizans donanması tarafından desteklenen Macarlar, Dobruca'yı istila etti ve Bulgar birliklerini mağlup ettiler. I. Simeon mütareke çağrısında bulundu ve Peçeneklerden yardım alana kadar Bizanslılarla müzakereleri kasıtlı olarak uzattı. Bulgarlar ve Peçenekler arasında köşeye sıkışan Macarlar, Bulgar ordusunun elinde ezici bir yenilgiye uğradı ve batıya doğru göç ederek Pannonia'ya yerleşmek zorunda kaldılar.
Bizans İmparatorluğu, yakalanan Bizans askerlerinin ve sivillerin geri gönderilmesi karşılığında Bulgaristan'a yıllık bir haraç ödemekle zorunda kaldı. Antlaşma uyarınca, Bizans, Karadeniz ile Yıldız Dağları arasında bölgeyi Bulgaristan'a bıraktı. (Birkaç ihlale rağmen anlaşma 912'de VI. Leon'un ölümüne kadar resmi olarak sürdü.)
Bizans'ın Araplarla doğudaki çarpışmaları nedeniyle Balkan vilayetlerini savunmasız bırakmasını kullanarak, 894 sonbaharında Simeon Bizans Trakya'sını istila etti. VI. Leon, aceleyle Prokopios Krenites ve Kourtikios isimli generalleri ile pek çok arkhon komutasında Hazar paralı askerlerden oluşan İmparatorluk Muhafızları'nın da bulunduğu bir ordu kurdu. Makedonya Theması'ndaki (modern Doğu Trakya) muhtemelen Hadrianapolis civarındaki savaşta, Bizanslar yenildi ve komutanları yok oldu. Hazarların çoğu yakalandı ve Simeon burunlarını kesip "Romalıların [yani Bizanslıların] utanmaları için başkentte [Konstantinopolis] yolladı". Bulgarlar bölgeyi yağmaladı ve pek çok esir alarak kuzeyde döndüler. Bu başarısızlık Bizans'ı, o zamanlar Dinyeper ile Tuna arasındaki bozkırlarda yaşayan Macarlardan yardım aramaya zorladı. VI. Leon, elçisi Nicetas Scleros'u, armağanlar vermek ve Bulgarlara karşı kışkırtmak için 894 ya da 895 yılında Macar liderleri Árpád ve Kurszán'a gönderdi. Aynı zamanda, 894 sonbaharında VI. Leon, Regensburg'a Doğu Frank kralı Karantanyalı Arnulf'a Anastasios isimli birini gönderdi. Bu misyon amacıyla ilgili günümüze hiçbir kayıt ulaşmamıştır, büyük olasılıkla Arnulf ve I. Simeon'un öncülü Vladimir Rasate arasında var olan bir Alman-Bulgar ittifakını caydırmak için önleyici bir hareketti. 895 yılının başında yetenekli General Yaşlı Nikeforos Fokas Konstantinopolis'e çağrıldı ve büyük bir ordu başında Bulgarlara karşı gönderildi. Simeon, kuvvetlerini Fokas'la yüzleşmek için güney sınırı boyunca yoğunlaştırırken, Amiral Eustathios Argyros'un altındaki Bizans donanması, Macarlara yardım etmek için Tuna Deltası'na doğru yola çıktı. I. Simeon'un geri çekeceğine inanan VI. Leon barış önermek için elçisi Konstantinasios'u gönderdi. Konstantinopolis Üniversitesi'nde okuyan ve Bizans diplomasisini tanıyan I. Simeon, Bizans'ın uzlaşmasından kuşkulandı ve Constantinasios'a casusluk yaptı ve onu gözaltına aldı. Bizans donanmasının hareketini engellemek için Tuna'ya demir bir zincir çekti ve ordusunun büyük kısmının kuzeye doğru yerini değiştirdi. Ancak Bizanslar zinciri kırmayı başardı ve Macar ordularını nehrin güneyine naklettiler. Árpád oğlu Liüntika önderliğindeki Magyarlar, Dobruca'yı talan ettiler ve kişisel olarak I. Simeon tarafından komuta edilen, Bulgar ordusunu mağlup ettiler. Simeon, Drastar'ın güçlü kalesine sığınırken, Magyarlar bir direnç ile karşılaşmadan başkent Preslav'ın eteklerine ulaşarak, talan edip yağmaladılar. Kuzeyden çekilmeden önce, Macarlar binlerce tutsağı Bizans'a sattılar. Simeon, iki cephedeki savaşın zor olduğu bir ortamda Amiral Eustathios aracılığıyla, Macar tehdidiyle başa çıkmak için zaman kazanmak amacıyla Bizans esirlerini geri vermeyi vadeden bir barış önerisi gönderdi. VI. Leon memnuniyetle uyarak Eustathios ve Nikeforos Fokas'a çekilmeleri için emir verdi ve diplomat Leo Choirosphaktes'i Bulgaristan'a gönderdi. Tam da Simeon'un hedeflediği buydu. Leo Choirosphaktes bir kalede gözaltına alındı ve art arda huzura çıkması reddetti. Bunun yerine Simeon, görüşmelerin uzatılması, Bizans önerilerinin ifadeleri konusunda şüpheler göstererek, açıklamalar istemek ve yeni talepler eklemek için kendisiyle mektup alışverişinde bulundu. Esas meselesi tutsakların değişimi idi — Bizans'ın önceliği, 894 Bulgar seferi sırasında yakalanan tutsakları serbest bıraktırmaktı. Choirosphaktes'e yazdığı mektuplardan birinde, I. Simeon, imparator ile alay ederek diplomatik becerilerini gösterir: Güneş tutulması ve tarihi sadece ay, hafta veya gün değil, saat ve saniye olarak, imparator son bir önceki yılı en muhteşem şekilde bize önceden haber etti. Ayın tutulmasının ne kadar süreceğini açıkladı. Göksel cisimlerin hareketleri hakkında birçok şeyi bildiğini söylüyorlar. Eğer bu doğruysa tutsaklar hakkında da bilgi sahibi olmalıdır ve eğer biliyorsa, sana bunları serbest bırakıp bırakmayacağımı söyleyecektir. Öyleyse bir şeyi ya da diğerini önceden haber edin ve eğer niyetimi biliyorsanız, mahkûmları kehanetiniz ve elçiliğiniz için Allah'ın ödülü olarak alacaksınız! Selamlar!—Leo Choirosphaktes'e I. Simeon’un mektubu
Savaşın nedeni şuydu — basileopator Stylianos Zaoutzes'un Mousikos adlı hadım bir kölesi vardı. Hellas kökenli Staurakios ve Cosmas'la arkadaşlığı vardı, tacirler kâr ve hırs için açgözlü davranıyorlardı. Kendilerini zenginleştirme arzularıyla ve Mousikos'un arabuluculuğuyla Bulgar pazarını başkentten [Konstantinopolis] Selanik'e taşıdılar ve Bulgarlara daha ağır gümrük vergileri yüklediler. Bulgarlar Simeon'u bu meseleyle taşıdıklarında, O da imparator Leon'a bilgi verdi. Zaoutzes'e tercih ettiği için, hiçbirini önemsemedi. Simeon çileden çıktı ve silahlarını Romalılara karşı kaldırdı.—Oi meta Theofanin'in Chronographia'sı
Leo Choirosphaktes ile yazışmalar el değiştirirken, Simeon, Macarların doğu komşuları Peçenekler ile ittifak yapmak için elçiler gönderdi ve 896'nın başında Bulgarlar ve Peçenekler Macar topraklarına iki cepheden saldırdı. Belirleyici muharebede Bulgar ordusu, Güney Bug nehri boyunca bozkırlarda Macarları ezici bir şekilde mağlup ettiler. Mücadele öyle kanlıydı ki muzaffer Bulgarların 20.000 binicilerini kaybettikleri söylenir. Aynı zamanda Peçenekler batı yönünde ilerlediler ve Macarların topraklarına dönmesini engellediler. Magyarların aldığı darbe öylesine ağırdı ki, yeni iyi olanaklar arayışıyla daha batıya göç etmek zorunda kaldılar ve sonunda Pannonia Havzasına yerleşerek güçlü Macaristan Krallığı'nı kurdular.
Choirosphaktes, Simeon tarafından Leon'un gelecekten haber veremeyeceğini ve esirlerin geri dönüşünü reddettiğini iddia etmek için kullandığı belirsiz bir cevapla cevapladı ve müzakereleri daha da uzadı.
Macar tehdidinin ortadan kalkmasıyla Simeon, "zaferi ile gurur duyan" Preslav'a geri döndü. Ve daha sonraki barış görüşmeleri için bir ön koşul olarak bütün Bulgar tutsaklarının geri verilmesini talep etti. Doğu'da Araplar ile karşı karşıya olan, Stylianos Zaoutzes'in entrikalarından dolayı utanç duyan ya da 896 başlarında hayatını kaybeden yetenekli General Nikeforos Fokas'ın hizmetlerinden yoksun kalıp zor durumda düşen VI. Leon, boyun eğmek zorundaydı. Leo Choirosphaktes ve Simeon'un güvenilir bir adamı olan Theodore adlı bir Bulgar elçisi başarıyla uygulanan transferi düzenlemek üzere Konstantinopolis'e gönderildiler. Bunu zayıflığın bir işareti olarak yorumlayan Simeon, tüm Bulgarların serbest bırakılmadığını iddia ederek 896 yazında Trakya'yı istila etti. Bizanslar Araplarla zor bir ateşkes sağladılar ve Avrupa'ya "tüm thema ve tagma" aktardılar, bir başka deyişle imparatorluğun tüm güçlerini. Birlikler, Fokas'ın yeteneklerinden yoksun olan Domestikos ton sholon Leo Katakalon'un emrine verildi. İki ordu Bulgarifon Muharebesi'nde çatışmaya başladı ve Bizanslar ağır bozguna uğradılar — ikinci komutan protovestiarios Theodosius da dâhil olmak üzere askerlerin çoğu yok oldu. Katakalon birkaç hayatta kalan ile kaçmayı başardı. Yenilgi öylesine ağırdı ki bir Bizans askeri münzevi bir hayatı seçip ve Luka Stilit adı altında bir sofuya dönüşmüştü. (http://www.turkcewiki.org/wiki/Bizans-Bulgar Savaşı (894-896), tarih yok) Bizans çağrısı Macarları ilk defa olarak Avrupa devletlerinin politikasına karışmaya sevketti. Bizans çağrısına uyarak Macarlar Symeon'u arkadan vurup bir kaç mağlubiyete uğrattılar ve kuzey Bulgar arazisini tahrip ettiler. Bu arada donanma kumandanı Eustathios Tuna Nehir’i ağzını tutarken Bizans başkumandanı Nikephoros Phokas Bulgaristan’ın güney sınır bölgesini işgal etti. Symeon Bizans ile bir mütareke anlaşması yaptı. Bu sayede zaman kazandı ve nasıl Bizans imparatoru Macarlara başvurmuş ise, de o da güney Rusya ovasında bulunan savaşçı ve göçebe Pecenek ulusuna müracaat etti. Peçenek yardımıyla Macarları mağlup ettikten sonra Symeon tekrar Bizanslılara döndü ve Bulgarophygon yanında Bizanslılar üzerinde kesin bir zafer kazandı (896) Bunun üzerine barış yapıldı. Bizans Bulgar devletine her yıl haraç vermek mükellefiyetini yüklemek zorunda kaldı. Macarlara gelince bunlar Peçenek baskısı altında batıya doğru harekete geçerek İslavlar tarafından iskân edilen bölge ortasında, güney İslavlarını kuzey ve doğudaki kabiledaşlarından ayrılan bu kama gibi bugünkü yurtları olan Tuna vadisinde yerleştiler.
Bizanslılar, bu yüzden tüm "temaları ve tagmataları" yani Araplarla savaşan bütün güçleri Avrupa'ya transfer etmek zorunda kaldılar. Orduya, yiğit komutan olmasına rağmen Foca'nın yeteneklerinden yoksun olan Leo Cataclone'a talimat verildi. İki ordu 896 yazında Bulgarophygon de çatıştılar ve kaynaklar ayrıntılı olarak bu mücadelenin dinamiklerini bilgilendirecektir olmadığı halde, biz Bizans tarihçisi biri bu karşılaşma hakkında yazdığı biliyoruz:" ... Romalılar idi kesinlikle yenildi ve hepsi öldü". Kurbanlar arasında ordunun komutanı olan Teodosio'nun protovestiario'yu da varken, Cataclone bir kaç kurtulanla kaçmayı başardı. Bizans yenilgisi öylesine ciddiydi ki, Cataclone askerlerini geri çekti ve Luşist Stilist'in adı altında soful oldu. Bunu başararak Simeon, Bulgaristan birliklerini, karşılaştığı düşman köylerini yakarak Konstantinopolis'e getirdi. Müslüman tarihçi Taberi göre, Leo VI barışa Bulgar atıklar için umutsuz ve bir zafer kazanmış olsaydı, Arap tutukluların bir ordu özgürlük vaadiyle Bulgarlara karşı dışarı gönderilmek üzere yükseltmek zorunda kaldı. İnanılmaz bir şekilde, Bulgarlar bu doğaçlama ordu tarafından Konstantinopolis'in hemen dışında durdular ve Simeon barış müzakerelerini kabul etmeye karar verdi.
Bizans kaynakları savaşın sonunu kaydetmemişlerdir, dönemin Arap tarihçisi Taberî'nin anlatımına göre, Bulgarlar Konstantinopolis'e yürüdü. VI. Leon, paniğe kapıldı, bu yüzden Arap savaş esirlerini silahlandırıp ve özgürlükleri karşılığında onları Bulgarların karşısına göndermeyi düşündü, fakat sonunda bu fikri terk etti. Bizanslılar Bulgar taleplerini kabul edene kadar daha fazla müzakerelere devam edildi.

Neticeleri
Savaş, Bulgaristan'ın Balkanlar üzerindeki hâkimiyetini teyit eden bir barış antlaşması ile sona erdi. Bulgarların En çok gözetilen ulus kaydı tekrar geldi, ticaret kısıtlamalarını kaldırdı ve Bizans İmparatorluğu'nu yıllık haraç ödemeye zorladı. Antlaşma uyarınca, Bizans, Karadeniz ile Yıldız Dağları arasında bir alan Bulgaristan devredildi. Buna karşılık, Bulgarlar, 120.000 olduğu iddia edilen yakalanan Bizans askerlerini ve sivilleri serbest bıraktılar. Barış antlaşması, 912 yılında VI. Leon'un ölümüne kadar yürürlükte kaldı; ancak I. Simeon, 904'te Selanik'in yağmalanmasını takiben bu antlaşmayı ihlal edip Makedonya'da daha fazla bölgesel imtiyazlar çıkardı.
Bulgar hükümdarı sonuçlardan memnun kaldı ve siyasi hırslarını gerçekleştirmek için (Konstantinopolis'te taç giymek) Bizans İmparatorluğu üzerinde üstünlüğünü dikkate aldı. Fakat başarıya rağmen, I. Simeon, İmparatorluğu iyiye götürebilmek için hala yapılması gereken çok şey olduğunu fark etti. Kendi politik ve ideolojik tabanına ihtiyacı vardı ve Preslav'da Konstantinopolis'e rakip olabilmesi için iddialı bir inşaat programı başlattı. Buna ek olarak, I. Simeon, Petar Gojnikoviç'in hükümdar olarak tanınmasına karşılık, Batı Balkanlar üzerindeki Bizans etkisini azaltmak için Sırbistan Prensliği'ne yetki vererek önlemler aldı. Dobruca'nın Macarların elinde yıkımı, Bizans diplomasisinin etkisi altında kuzeyden Bulgaristan'ın ne kadar savunmasız hale geldiğini gösterdi.
Simeon, Bizans'ın Sırplar veya Peçenekler ile müttefik olma çabalarına karşı koymayı başardı ve Bizanslıların tarihlerinin en büyük felaketlerden birinde yenildikleri Achelous Muharebesi'nde yalnız başına savaşmalarını sağlayarak, bu deneyimin, 917'de çok iyi bir sonuç verilmesine sebep oldu. Şekilde gelişmiş ve Bizans'la temas neticesinde ülke oldukça yüksek bir medeniyet derecesine yükselmişti. Bütün bunlar, Bulgar hükümdarlarına Balkanların hegemonyası için Bizans imparatorlarıyla mücadeleye girme hevesini veriyordu. Bu ihtiraslı arzulan gerçekleştirmek için bir adamın çıkması yeterliydi. Bu aranılan adam, Boris'in oğlu Çar Simeon (893 - 927) olmuştur. Rehine olarak bulunduğu Bizans ta yetiştirilen, lükse ve Bizans'lıların medeniyetine pek düşkün olan bu Çar İstanbul'u işgal ile ele geçirerek Konstantin'in haleflerinin tacını başına koymayı hayal etti. Hakiki bir ırklar savaşı, Bizanslı'ları ve Bulgar'ları yüz yıldan fazla bir zaman birbiriyle boğuşturdu. Mücadele 889' da başladı ve tuhaftır ki sebebi de ekonomik nitelikte oldu. Leon VI Bulgar tacirlerinin İstanbul'daki antrepolarının Selanik'e naklini emrettiğinden Simeon harp ilan etti. Bizans'lılardan yardım gören Macar'ların hücumları netice itibarıyla Bulgar kıralım geri çekilmeye mecbur etti (893). Fakat Leon VI nın ölümünden sonra Konstantin VII nin küçüklüğünde çıkan karışıklıklar, ona tekrar gelmek fırsatını verdi.913' de İstanbul önünde göründü, 914 de Edirne'yi aldı, 917'de, Anchialos civarında imparatorluk ordularını ezdi. Muzaffer Simeon kendini "Bulgarlar Çarı ve Romalılar İmparatoru " ilan ediyordu; başkentte Preslav'da, bağımsız bir Bulgar patrikliği kurdu, yalnız İstanbul'u zaptetmesi kalıyordu. 924' de ona da teşebbüs etti. Fakat Bizans başkentini almak için oraya karadan ve denizden hücum etmek lazımdı ve Simeon'un deniz kuvveti yoktu. Romain Lecapene ile yaptığı mülakatta, vaktiyle Saint Leon karşısında Attila gibi, bu eski şahane ihtişamda itibar ve medeniyet namına mevcut olan her şeyin tesiri altında kaldığı tahmin olunur. Geri çekildi, beslediği tatlı rüyadan vazgeçti. Simeon ülkesinde, bilhassa başkenti büyük Preslav' da, kendisine Bulgaristan'ın Şarlman ' ı unvanını kazandıran büyük bir fikir ve sanat kültürü kurmuştu. Bununla beraber, İstanbul önünde durması, Bulgar ihtiraslarının kaybolmasına neden oldu. Sirneon öldüğü zaman (927) çöküş başlamış bulunuyordu.