2007'den Bugüne 92,259 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Psikolojik Değerlendirmede Kullanılan Ölçekler: İki Ölçek Tanıtımı
MAKALE #14803 © Yazan Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ | Yayın Mayıs 2015 | 9,609 Okuyucu
Psikolojik Değerlendirmede Kullanılan Ölçekler: İki Ölçek Tanıtımı

Psikolojik yazımda; psikolojik araştırmalarda ve psikolojik değerlendirmede sıkça kullanılan ölçeklerden ikisini tanıtmak istiyorum.

Bu ölçeklerden biri aile dinamiklerini anlamak ve değerlendirme yapmak için kullanılan “Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ)”, diğeri ise kişilik testlerinin en yaygın ve en çok kullanılanlarından olan Minnesota Çokyönlü Kişilik Envenateri (MMPI)” dır.
a) Aile Değerlendirme Ölçeği:
Aile Değerlendirme Ölçeği; Amerika birleşik devletlerinde, Brown Üniversitesi ve Butler Hastanesi tarafından Aile Araştırma Programı çerçevesinde geliştirilmiş olup, ailenin işlevlerini hangi konularda yerine getirebildiğini veya getiremediğini belirleyen bir ölçü aracıdır (Bulut, 1990).

ADÖ, daha önce geliştirilmiş olan McMaster Aile İşlevselliği Modelinin klinik olarak aileler üzerinde uygulanmasıyla elde edilmiştir. Bu ölçek ailenin yapısal ve örgütsel özelliğini ve aile üyeleri arasındaki etkileşimi, “sağlıklı” ve “sağlıksız” olarak ayırt edebilecek şekilde tanımlamıştır.

ADÖ 60 maddeden ve yedi alt skaladan oluşmaktadır. Her madde aile yaşamına ilişkin olumlu ve olumsuz ifadelerin yer aldığı bir cümleden meydana gelmiştir ve herbiri yedi alt skaladan birine aittir. Bu skalaların altı tanesi McMaster Aile İşlevleri Modelinde ele alınan alt skalalardır ve her biri aile işlevlerindeki sorun alanlarını tek tek ele almaktadır. Yedinci alt skala ise, ADÖ’nde eklenmiş olup, ailenin sağlıklı olup olmadığını genel olarak değerlendirmektedir(Akt. Kay. Bulut, 1990). Yedi alt skala ve tanımları aşağıda belirtilmiştir:

o Problem Çözme: Bu skala, ailenin etkili bir şekilde işlevlerini yerine getirebileceği düzeyde maddi ve manevi sorunlarını çözebilme becerisi olarak açıklanmaktadır. Sorunun ortaya çıkışından, çözümlenmesine kadar olan dönemi kapsar.
o İletişim: Bu skala, aile üyeleri arasındaki bilgi alışverişi biçiminde tanımlanmaktadır. Burada ailenin etkili bir iletişim içinde olup olmadığı ölçülmek istenmektedir. Bu nedenle üyeler arası sözlü iletişimin içeriğinin açık olup olmadığı, kişilerin söylemek istediklerini doğrudan doğruya ifade edip edemedikleri üzerinde durmaktadır.
o Roller: Bu skala, ailenin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayan davranış kalıplarıdır. McMaster Aile İşlevleri Modeli ailenin kaynaklarının kullanımı, aile sistemini idare etme gibi konularda davranış kalıbı geliştirip geliştirmediği üzerine odaklanmaktadır. Ek olarak, görevlerin belirgin ve eşit olarak üyelere dağılımı ile görevlerin aile üyeleri tarafından sorumlulukla yerine getirilip getirilmemesini de içermektedir.
o Duygusal Tepki Verebilme: Bu, aile üyelerinin, her türlü uyaran karşısında en uygun tepkiyi göstermesi anlamına gelmektedir. Burada; sevgi, mutluluk, neşe gibi ferahlık ifade eden duyguların yanında; kızgınlık, üzüntü, korku gibi acil durumlar da yer almaktadır.
o Gereken İlgiyi Gösterme: Bu skala, aile üyelerinin birbirine gösterdiği ilgi, bakım ve sevgiyi içerir. En sağlıklı aileler, birbiriyle orta derecede ilgilenenlerdir. Az veya çok ilgilenen aileler, bu konudaki işlevini yeterince yerine getiremiyor demektir.
o Davranış Kontrolü: Davranış kontrolü ailenin üyelerin davranışlarına standart koyma ve disiplin sağlama biçimidir. Bu skalada psikolojik ve sosyal tehlike karşısındaki davranışlar değerlendirilir. Ayrıca kontrolün, esnek, katı, serbest veya düzensiz oluşu da burada ele alınır (Akt. Kay. Bulut, 1990)
o Genel Fonksiyonlar: Bu boyut yukarıdaki altı boyutu da kapsamaktadır (Bulut, 1990).

Ölçek 4 basamaklı likert tipinde hazırlanmıştır. Deneklerden her maddeyi okuyup; maddeye aynen katılıyorsa birinci, büyük ölçüde katılıyorsa ikinci, biraz katılıyorsa üçüncü ve hiç katılmıyorsa dördüncü kutuyu işaretlemesi beklenmektedir. Ölçekte yer alan 60 maddenin bazıları sağlıklılık bazıları ise sağlıksızlık gösteren ifadelerdir. Bazı maddelerde “aynen katılıyorum” seçeneği sağlıklı aile işlevlerini gösterdiği halde, diğerinde “hiç katılmıyorum” seçeneği sağlıklılık göstergesi olabilmektedir. Ölçeğin değerlendirilmesinde hesaplamada kolaylık sağlamak sağlıksızlık gösteren maddelere verilen puanlar 5’den çıkarılarak her maddede “aynen katılıyorum” seçeneğinin en sağlıklı, “hiç katılmıyorum” seçeneğinin ise en sağlıksız aile işlevini göstermesi sağlanmaktadır. Tüm maddelerde 1 puanı sağlıklı cevabı, 4 puanı ise sağlıksız cevabı simgelemektedir. Bu şekilde elde edilen puanlar, her alt boyut için toplanarak ortalaması alınmaktadır. Her bir boyutta o boyutun içerdiği maddelerin % 40’ından fazlası cevapsız bırakılmışsa, ortalama puan hesaplanmayı ve o kişi kayıp olarak kabul edilmektedir (Bulut, 1990).

b) Minnesota Çokyönlü Kişilik Envanteri (EK II):
Psikolog Hathaway ve nöropsikiyatrist McKinley, 1939’da Amerika’da, yetişkin hastaların psikiyatrik değerlendirmesinde yardımcı olacak objektif ve pratik bir test geliştirmek için çalışmaya başlamılardır. Hathaway ve McKinley daha önce geliştirilmiş testlerden, psikiyatrik vaka notlarından, psikiyatrik görüşme rehberlerinden ve kendi klinik tecrübelerinden kaynaklanan 1000 kadar madde toplamışlardır. Sonradan yapılan ayıklama sonucunda elde ettikleri 504 maddeyi kullanarak hem normal hem psikiyatrik hastalardan veri toplamışlardır. Her bir alt skalanın geliştirilmesi daha önce de söz edildiği gibi o tanı grubuna giren hastalarla normal standardizasyon grubunun cevaplarını karşılaştırma ve en iyi ayırt edici soruları seçme yoluyla yapılmıştır (Savaşır, 1981).

Minnesota Çokyönlü Kişilik Envanteri (MMPI) ilk gelişmesinden sonra üzerinde çok miktarda araştırma yapılan ve geliştirilmesi süregelen testlerden biridir. Testlerin standart formunda olmayan yeni birçok alt skala geliştirilmiştir. Sonuçta testin (MMPI.1) bugünkü standart formunda bulunana üç geçerlilik alt skalası ve 10 kilinik alt skalaya ulaşılmıştır.

MMPI, “doğru”, “yanlış” ve “bilmiyorum” şeklinde cevaplandırılan 566 madeden oluşan, bireyin kişisel ve toplumsal uyumunu objektif olarak değerlendirmeyi amaçlayan bir ölçektir. Testin alt skalaları ve açıklamaları aşağıda belirtilmiştir (Akt. Kay. Savaşır, 1981)

· L Alt Skalası: Bu alt skalanın amacı testi bilerek açık ve dürüst olarak doldurmayanları bulmaktır. Toplam 15 maddeyi içerir.
· F Alt Skalası: Buradaki maddeler; garip duygulanım, düşünce bozuklukları, aile, toplum ve diğer kurumlardan yabancılaşma gibi çeşitli alanları içerir ve kendini olduğundan kötü gösterme, abartma eğilimini ölçmeyi amaçlar. Toplam 64 madde içerir.
· K Alt Skalası: Bu maddeler de test almadaki savunucu tutumu ölçmesi amaçlamaktadır. Toplam 30 maddeyi içerir.
· Hs (Hipokondri) Skalası: Bu alt skala, hipokondriak bireylerin kişilik özelliklerini değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Bedensel hiçbir hastalıkları olmadığı halde birçok hastalık belirtisini kendilerinde bulup endişe eden kişilerin; ağrı ve sızılar, hazım, nefes alama, uyku, görme, işitmeyle ilgili yakınmalarını kapsayan 33 maddeyi içerir.
· D (Depresyon) Skalası: Bu alt skala, depresyon belirtilerinin derecesini ölçmeyi amaçlayan 60 maddeden oluşmaktadır.
· Hy (Histeri) Skalası: Nevrotik bozukluklardan konversiyon histerisine tanı koymada yardımcı olma amacıyla geliştirilen bir alt skaladır. Toplam 60 maddeyi içermektedir.
· Pd (Psikopatik Sapma) Skalası: Bu skala, psikopatik kişilik bozukluğu gösteren kişilerin kişilik özeliklerini ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu kişilik örüntüsünün belli başlı özellikleri sosyal adet ve kurallara karşı çıkmak, davranışlarının sonucu olumsuz olsa da aynı tip davranışları sürdürmek ve kişiler arası duygusal ilişkilerin yüzeysel olmasıdır. Toplam 50 maddeyi içermektedir.
· Mf (Maskulinite-Femininite) Skalası: Bu alt skala, cinsel kimlikte olan sapmaları değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Toplam 60 maddeyi içermektedir.
· Pa (Paranoya) Skalası: Bu alt skala, paranoid belirtileri olan hasta örnekleminden geliştirilmiştir. Sanrısal inançlar, referans, etki ve büyüklük sanrılarını kapsayan 40 maddeyi içermektedir.
· Pt (Psikasteni) Skalası: Bu alt skala, psikasteni veya obsesif-kompulsif sendromu değerlendirmek için geliştirilmiştir ve toplam 58 maddeyi içermektedir.
· Sc (Şizofreni) Skalası: Şizofreni, çok çeşitli ve fazla belirtilerle kendini gösteren ve çok heterojen bir psikotik hasta grubuna verilen tanıdır. Skalanın içerdiği 78 madde; garip düşünceler, sosyal yabancılaşma, algı bozuklukları ve çeşitli sanrılarla ilgilidir.
· Ma (Hipomani) Skalası: Hipomani, şen ve öfkeli bir duygu durum temelinde motor faaliyet, konuşma ve düşünce süreçlerinde artmayla belirlenir. Bu alt skala toplam 46 maddeyi içermektedir.
· Si (Sosyal İçedönüklük) Skalası: Standart MMPI profiline sonradan eklenmiş bir alt skaladır. İçedönüklük-dışadönüklük arasında değerlendirme yapan 70 maddeden oluşmaktadır (Dahlstrom et.al., 1982).
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Psikolojik Değerlendirmede Kullanılan Ölçekler: İki Ölçek Tanıtımı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Arzu GÜNEŞ Fotoğraf
Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ
Ankara (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi44 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ'in Makaleleri
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Psikolojik Değerlendirmede Kullanılan Ölçekler: İki Ölçek Tanıtımı' başlığıyla benzeşen toplam 27 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Alkol Bağımlılığı Nisan 2015
► Aile ve Kriz Nisan 2015
► Aile İşlevselliği Mart 2015
► Bağımlılık Şubat 2015
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


12:55
Top